Planlı eskime, endüstriyel tasarımda bir ürünün belli bir süre sonra eskiyerek veya işlevsiz hale gelerek sınırlı bir kullanım ömrüne sahip olmasını tasarlamak ya da planlamaktır..
***
Akıllı telefonlar, elektronik ev eşyaları hatta otomobiller bile üretilirken planlı eskime ömrü esas alınır.. Yani siz ne kadar temiz ve dikkatli kullanırsanız kullanın onun ömrü kısa bir süre sonra bitecektir.. Siz yenisini alın diye tabii.. Daha çok para harcayın, üretmeyin hep tüketin diye..
***
Planlı eskime ya da eskitme sadece eşyalar için geçerli değil maalesef.. Hayatımıza soktuğumuz insanların da bir eskime ömrü var günümüzde.. Günümüzde diyorum çünkü eskiden eşyalar da insanlar da ömürlük seçilirmiş..
***
Şimdi bir telefon alırken ya da bir arkadaş, sevgili hatta eş seçerken bile ömürlük değil, belirli bir eskitme planı düşünerek seçiyoruz.. Bu telefonu 1 yıl kullanırım, sonra yeni çıkan modelini alırım.. 1 yıl önceki telefon da yeni çıkan modelin yaptığı hemen hemen her işi yapıyor, bütün ihtiyaçlarını gideriyor.. Ee ne gerek var ki buna?
***
Bir arkadaş seçerken de durum böyle.. Ben bununla bir iki ay arkadaşlık ederim sonra tekmeyi vururum yeni bir arkadaş edinirim diye düşünüyor çoğumuz.. Eşya neyse de insanı bari bu kadar hızlı eskitmeyin, harcamayın..
***
Evliliklerin birçoğu günümüzde çok kısa sürüyor.. Sebeplerinden biri de planlı eskitme.. 2-3 ay süren evlilikler oluyor.. Her şeyi o kadar hızlı eskitiyoruz, bitiriyoruz ki artık zaman bile yetişemiyor hızımıza..
***
İş konusunda da durum bu.. Şu işe gireyim, 5-6 ay çalışırım sonra oradan başka bir iş bulur, oraya girerim diye işliyor planlı eskitme kafası..
***
Ama eskiden öylemiymiş.. Planlı eskitme hayatımızı yönlendirmiyorken yani.. Bir eşya mı aldın.. O tamamen iş göremez hale gelene kadar kullanılırmış.. Bozulursa çöpe atılmaz, tamir edilirmiş.. Sadece eşyalar değil, arkadaşlıklar da evlilikler de ömürlükmüş..
***
Planlı şekilde eskiterek hayatınızdan çıkardığınız birçok şey aslında sizi de eski ve eksik kılıyor.. Bazen yeni olan değil, eski olan daha kıymetlidir.